حذف تصادفی فایل‌ها اتفاقی است که ممکن است برای هر کسی پیش بیاید. شاید عکسی مهم، سندی کاری یا حتی یک فایل شخصی را به اشتباه پاک کرده باشید. خبر خوب این است که در ویندوز 10، راه‌هایی وجود دارد که می‌توانید فایل‌های پاک‌شده را بازیابی کنید، حتی اگر از سطل زباله هم حذف شده باشند.
در این مقاله، سه روش قطعی و ساده برای بازیابی فایل‌های پاک‌شده را با زبانی روان و قابل‌فهم توضیح می‌دهیم. این روش‌ها نیازی به دانش فنی پیچیده ندارند و با کمی دقت می‌توانید فایل‌هایتان را برگردانید.
چرا فایل‌های پاک‌شده قابل‌بازیابی هستند؟
وقتی فایلی را در ویندوز حذف می‌کنید، فایل به‌طور کامل از دیسک سخت پاک نمی‌شود. در واقع، ویندوز فقط فضای آن فایل را به‌عنوان “آزاد” علامت‌گذاری می‌کند تا داده‌های جدید بتوانند جای آن را بگیرند. تا زمانی که داده‌های جدید روی آن فضا نوشته نشده باشند، شانس بازیابی فایل وجود دارد. پس هرچه زودتر اقدام کنید، احتمال موفقیت بیشتر است.
نکته مهم: اگر فایلی را حذف کردید، از ذخیره یا کپی کردن داده‌های جدید روی همان درایو خودداری کنید، چون ممکن است فایل حذف‌شده برای همیشه از بین برود.
روش اول: بازیابی از سطل زباله (Recycle Bin)
ساده‌ترین راه برای بازیابی فایل‌های حذف‌شده، بررسی سطل زباله است. وقتی فایلی را حذف می‌کنید، معمولاً به سطل زباله منتقل می‌شود و تا زمانی که آن را خالی نکرده باشید، قابل‌بازیابی است.
مراحل:
- روی آیکون Recycle Bin روی دسکتاپ دوبار کلیک کنید.
- فایل یا پوشه‌ای که حذف کرده‌اید را پیدا کنید. می‌توانید از نوار جستجو در بالای پنجره برای پیدا کردن سریع‌تر فایل استفاده کنید.
- روی فایل موردنظر راست‌کلیک کرده و گزینه Restore را انتخاب کنید.
- فایل به محل اصلی‌اش (مثلاً دسکتاپ یا پوشه قبلی) برمی‌گردد.
نکته:
اگر سطل زباله را خالی کرده‌اید یا فایل از درایو خارجی (مثل فلش USB) حذف شده، این روش کار نمی‌کند. در این صورت، به روش‌های بعدی بروید.
روش دوم: استفاده از نسخه‌های قبلی (Previous Versions)
ویندوز 10 قابلیتی به نام “نسخه‌های قبلی” دارد که می‌تواند فایل‌ها یا پوشه‌های حذف‌شده را از نسخه‌های پشتیبان قبلی بازیابی کند. این قابلیت به‌ویژه زمانی مفید است که فایل از یک پوشه خاص حذف شده باشد.
مراحل:
1. به پوشه‌ای بروید که فایل حذف‌شده در آن قرار داشت. مثلاً اگر فایل در پوشه “اسناد” بود، روی پوشه اسناد راست‌کلیک کنید.
2. گزینه Restore previous versions را انتخاب کنید.
3. پنجره‌ای باز می‌شود که نسخه‌های قبلی آن پوشه را نشان می‌دهد. نسخه‌ای را انتخاب کنید که فکر می‌کنید فایل در آن موجود است.
4. روی Open کلیک کنید تا محتوای نسخه را ببینید یا روی Restore کلیک کنید تا کل پوشه به حالت قبلی برگردد.
5. اگر فایل را پیدا کردید، آن را به محل دلخواه کپی کنید.
نکته:
این روش به فعال بودن قابلیت File History یا System Protection در ویندوز بستگی دارد. برای اطمینان، می‌توانید بررسی کنید که آیا این قابلیت‌ها فعال هستند:
- به Settings > Update & Security > Backup بروید و مطمئن شوید File History روشن است.
- برای System Protection، در نوار جستجوی ویندوز عبارت “Create a restore point” را جستجو کنید و ببینید آیا درایو موردنظر حفاظت‌شده است یا خیر.
روش سوم: استفاده از نرم‌افزارهای بازیابی فایل
اگر دو روش قبلی جواب ندادند، نرم‌افزارهای بازیابی فایل می‌توانند به کمک شما بیایند. این برنامه‌ها دیسک سخت را اسکن می‌کنند و فایل‌های حذف‌شده‌ای که هنوز قابل‌بازیابی هستند را پیدا می‌کنند. یکی از نرم‌افزارهای محبوب و رایگان، Recuva است، اما گزینه‌های دیگری مثل EaseUS Data Recovery Wizard و Disk Drill هم وجود دارند.
مراحل استفاده از Recuva:
1. نرم‌افزار Recuva را از وب‌سایت رسمی (www.ccleaner.com/recuva) دانلود و نصب کنید. مطمئن شوید نسخه رایگان را انتخاب کرده‌اید.
2. برنامه را باز کنید. در صفحه خوش‌آمدگویی، نوع فایل (مثلاً عکس، سند یا همه فایل‌ها) را انتخاب کنید.
3. درایوی که فایل از آن حذف شده (مثلاً درایو C یا D) را مشخص کنید.
4. روی Scan کلیک کنید. برای اسکن عمیق‌تر، گزینه Deep Scan را فعال کنید (این کار زمان بیشتری میبرد).
5. پس از اسکن، لیستی از فایل‌های قابل‌بازیابی نمایش داده می‌شود. فایل موردنظر را انتخاب کنید و روی Recover کلیک کنید.
6. فایل را در درایوی دیگر مثلاً فلش (USB) ذخیره کنید تا از بازنویسی داده‌ها جلوگیری شود.
نکات مهم:
- از نصب نرم‌افزار روی همان درایوی که فایل حذف‌شده قرار دارد خودداری کنید، چون ممکن است داده‌ها بازنویسی شوند.
- هرچه زمان کمتری از حذف فایل گذشته باشد، شانس بازیابی بیشتر است.
- برخی نرم‌افزارها نسخه رایگان دارند، اما برای بازیابی کامل ممکن است نیاز به خرید نسخه حرفه‌ای باشد.
چگونه از حذف تصادفی فایل‌ها جلوگیری کنیم؟
برای اینکه در آینده با این مشکل مواجه نشوید، چند نکته ساده را رعایت کنید:
- پشتیبان‌گیری منظم: از فایل‌های مهم روی هارد اکسترنال یا سرویس‌های ابری مثل Google Drive یا OneDrive نسخه پشتیبان تهیه کنید.
- دقت در حذف فایل‌ها: قبل از خالی کردن سطل زباله، محتویات آن را بررسی کنید.
- فعال کردن File History: این قابلیت ویندوز به‌صورت خودکار از فایل‌های شما نسخه پشتیبان می‌گیرد.
- استفاده از آنتی‌ویروس: گاهی ویروس‌ها باعث حذف فایل‌ها می‌شوند. یک آنتی‌ویروس به‌روز داشته باشید.
پرسش و پاسخ رایج درباره بازیابی فایل‌های پاک‌شده در ویندوز 10
1. آیا می‌توانم فایل‌هایی که با Shift+Delete حذف شده‌اند را بازیابی کنم؟
پاسخ: بله، فایل‌هایی که با کلیدهای ترکیبی Shift+Delete حذف شده‌اند به سطل زباله نمی‌روند، اما همچنان قابل‌بازیابی هستند. از نرم‌افزارهای بازیابی مثل Recuva یا EaseUS Data Recovery Wizard استفاده کنید. ترفند جدید: قبل از اسکن، کامپیوتر را در حالت ایمن (Safe Mode) بوت کنید. این کار فعالیت‌های پس‌زمینه را کاهش می‌دهد و احتمال بازنویسی داده‌ها را کم می‌کند. برای ورود به حالت ایمن، هنگام بوت ویندوز کلید F8 را فشار دهید و گزینه Safe Mode را انتخاب کنید.
2. چگونه بفهمم فایل حذف‌شده‌ام هنوز قابل‌بازیابی است؟
پاسخ: اگر داده جدیدی روی درایو ذخیره نکرده باشید، شانس بازیابی بالاست.
ترفند جدید: از ابزار CheckDisk ویندوز (chkdsk) استفاده کنید تا وضعیت دیسک را بررسی کنید. در Command Prompt عبارت chkdsk X: /f را وارد کنید(X را با نام درایو جایگزین کنید).
این ابزار می‌تواند خطاهای دیسک را نشان دهد که ممکن است روی بازیابی تأثیر بگذارند. اگر دیسک سالم باشد، احتمال موفقیت بیشتر است. فقط دقت کنید که این دستور را فقط برای بررسی اجرا کنید و از تغییرات غیرضروری خودداری کنید.
3. آیا می‌توانم از File History برای بازیابی فایل‌هایی که روی دسکتاپ حذف شده‌اند استفاده کنم؟
پاسخ: بله، اگر File History فعال باشد، می‌توانید فایل‌های دسکتاپ را بازیابی کنید.
ترفند جدید: به جای جستجوی دستی در File History، از قابلیت Timeline در ویندوز 10 استفاده کنید. کافی است کلیدهای Windows + Tab را فشار دهید و به تاریخچه فعالیت‌ها نگاه کنید. گاهی فایل‌های حذف‌شده در Timeline قابل‌مشاهده و بازیابی هستند، حتی اگر در پوشه‌های دیگر نباشند. برای فعال کردن Timeline، به Settings > System > Multitasking بروید و مطمئن شوید گزینه Activity History فعال است.
4. اگر فایل روی فلش USB حذف شده باشد، چه کار کنم؟
پاسخ: فلش USB سطل زباله ندارد، اما می‌توانید از نرم‌افزارهای بازیابی استفاده کنید.
ترفند جدید: قبل از اتصال فلش به کامپیوتر، نرم‌افزار MiniTool Power Data Recovery را نصب کنید و گزینه Removable Disk Drive را انتخاب کنید. این نرم‌افزار به‌طور خاص برای درایوهای خارجی بهینه شده است. همچنین، فلش را در حالت فقط خواندنی (Read-Only) قرار دهید (اگر فلش شما سوئیچ فیزیکی دارد) تا از تغییرات ناخواسته جلوگیری شود.
5. چگونه مطمئن شوم که نرم‌افزار بازیابی امن است؟
پاسخ: همیشه نرم‌افزار را از وب‌سایت رسمی دانلود کنید.
ترفند جدید: قبل از نصب، بررسی کنید که نرم‌افزار گواهی دیجیتال (Digital Signature) معتبر داشته باشد. در ویندوز، روی فایل نصبی راست‌کلیک کنید، Properties را انتخاب کنید و تب Digital Signatures را چک کنید. این کار تضمین می‌کند که نرم‌افزار از منبع معتبری است و خطر بدافزار ندارد. همچنین، از نصب نرم‌افزار روی درایوی که فایل حذف‌شده در آن است خودداری کنید.
6. آیا راهی برای افزایش سرعت اسکن نرم‌افزارهای بازیابی وجود دارد؟
پاسخ: بله، می‌توانید اسکن را بهینه کنید.
ترفند جدید: در نرم‌افزارهایی مثل Recuva یا Disk Drill، به جای اسکن کل درایو، نوع فایل ( مثلاً .jpg برای عکس یا .docx برای سند) و پوشه خاصی را مشخص کنید. این کار زمان اسکن را به‌طرز چشمگیری کاهش می‌دهد. همچنین، اگر درایو SSD دارید، از گزینه Quick Scan به جای Deep Scan استفاده کنید، چون SSDها ساختار متفاوتی دارند و اسکن عمیق ممکن است نتیجه بهتری ندهد.
7. چه کنم اگر نرم‌افزار فایل را پیدا کرد، اما قابل‌استفاده نیست؟
پاسخ: گاهی فایل‌ها به دلیل بازنویسی جزئی خراب می‌شوند. ترفند جدید: از ابزارهای تعمیر فایل مثل VLC Media Player برای فایل‌های ویدئویی یا Stellar Repair برای اسناد و عکس‌ها استفاده کنید. برای مثال، در VLC، فایل ویدئویی خراب را باز کنید و گزینه Convert/Save را امتحان کنید تا فایل تعمیر شود. همچنین، بررسی کنید که آیا بخشی از فایل در پوشه Recycle.Bin (پنهان) باقی مانده است یا خیر. برای دسترسی، در File Explorer گزینه Show hidden files را فعال کنید.
نتیجه‌گیری
بازیابی فایل‌های پاک‌شده در ویندوز 10 با روش‌هایی مثل بررسی سطل زباله، استفاده از نسخه‌های قبلی و نرم‌افزارهای بازیابی امکان‌پذیر است، به شرطی که سریع اقدام کنید و از بازنویسی داده‌ها جلوگیری کنید. ترفندهایی مثل استفاده از حالت ایمن، بررسی Timeline یا بهینه‌سازی اسکن می‌توانند شانس موفقیت را افزایش دهند.
با رعایت نکات پیشگیرانه مانند پشتیبان‌گیری منظم و دقت در حذف فایل‌ها، می‌توانید از بروز این مشکل در آینده جلوگیری کنید. این فرآیند با کمی صبر و ابزار مناسب، حتی برای کاربران غیرحرفه‌ای هم قابل‌انجام است.
